De fascinerende geschiedenis van rozemarijn: een smaakvolle en wonderlijke reis doorheen de tijd

Rozemarijn is een kruid dat al eeuwenlang wordt gebruikt in de keuken, in de folklore en bij vieringen en rituelen. Het heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de oudheid, waar het werd gewaardeerd door verschillende beschavingen over de hele wereld.

Het verhaal van rozemarijn begint in het Middellandse Zeegebied, waar het vermoedelijk zijn oorsprong vindt. De wetenschappelijke naam van het kruid, Rosmarinus officinalis, is afgeleid van de Latijnse woorden ‘ros’, wat dauw betekent en ‘marinus’, wat zee betekent. Deze naam getuigt van de natuurlijke connectie van rozemarijn met kustgebieden, waar deze plant het prima naar zijn zin heeft in de zoute lucht en de overvloedige zonneschijn.

Volgens een legende zou de naam echter van de Heilige Maagd Maria komen, die haar mantel op een struik rozemarijn legde toen ze op de vlucht sloeg voor de soldaten van Herodes. De volgende ochtend waren de witte bloemetjes van de rozemarijnstruik blauw geworden. Vanaf dat moment werd de struik de “Roos van Maria” genoemd.

Rozemarijn in de Oudheid

Het gebruik van rozemarijn dateert al uit de tijd van de oude Grieken, Egyptenaren en Romeinen.

In Griekenland werd het beschouwd als een symbool van liefde en trouw en werd het vaak gebruikt bij ceremonies zoals bruiloften en begrafenissen.  Het werd daarbovenop geassocieerd met de godin Aphrodite, de godin van de liefde. Om zijn spirituele betekenis werd het echter ook veel gebruikt in rituelen om bescherming en zuivering te vragen.

De Romeinen geloofden dat rozemarijn een gunstig effect had op het geheugen en droegen takjes ervan tijdens proeven, examens en andere gebeurtenissen om geluk en succes aan te trekken. Romeinse soldaten droegen rozemarijn in het haar tijdens veldslagen als symbool van trouw en moed.

Tijdens begrafenisrituelen werden takjes rozemarijn bij de overledenen gelegd om hen te zuiveren en te begeleiden naar het hiernamaals. Het werd ook verbrand als wierook om huizen en tempels te reinigen en negatieve energieën te verdrijven. In het Oude Egypte diende rozemarijn om eventuele onaangename geuren tijdens het mummificatieproces te maskeren.

Daarnaast werd rozemarijn in de volksmagie vaak gebruikt in liefdesspreuken om een liefdes- of vriendschapsband te versterken of aan te trekken. 

In de Griekse keuken werd rozemarijn dan weer veelvuldig gebruikt bij het bereiden van vleesgerechten, zoals lamsvlees. In de Romeinse keuken werden rozemarijntakjes vaak gebruikt als spiesjes voor het grillen van vlees, wat het een heerlijke smaak gaf. Daarnaast fungeerden rozemarijntakjes ook als natuurlijke borstels om de marinade over het vlees te smeren.

Rozemarijn in de Middeleeuwen

Tijdens de middeleeuwen bleef rozemarijn populair in Europa. Het kruid werd verondersteld over zuiverende eigenschappen te beschikken, wat vooral belangrijk was in tijden van de pest. Mensen hingen takjes rozemarijn boven hun deuren om ziektes en boze geesten af te weren.

Het werd ook gebruikt om doden te herdenken en de eeuwige liefde tot stand te brengen. Daarnaast werd rozemarijn, als één van de eerste kruiden, verwerkt om parfum te maken.

In de 13de eeuw zou Koningin Isabella van Hongarije een recept hebben gekregen van een brouwsel bestaande uit rozemarijn en alcohol. Ze ontving dit recept van een alchimist die per ongeluk in een bad met rozemarijnwater terecht was gekomen. De man zou door zijn val echter het geheim ontdekt hebben voor het verkrijgen van de eeuwige jeugd. Koningin Isabella was toen reeds 72 jaar oud en leed aan allerlei kwalen en aandoeningen, zoals jicht. Na het innemen van het drankje hervond ze haar gezondheid, schoonheid en vitaliteit.

Er bestaan meerdere versies van deze legende, die andere koninginnen in het verhaal betrekken. Alleszins bestaat Hongaars Water nog tot op de dag van vandaag en wordt het gebruikt op velerlei wijzen zoals in parfum of badproducten.

In de Middeleeuwen werd rozemarijn ook gebruikt in keukens van kastelen en kloosters. Het kruid gaf smaak aan gerechten en hielp bij het natuurlijk conserveren van voedsel zoals vlees, vis en groenten in een tijd zonder koelkasten. 

Het was een waardevol ingrediënt dat vaak werd gebruikt in combinatie met andere kruiden zoals tijm en salie om stoofschotels, soepen en sauzen op smaak te brengen. Het kruid werd vooral gewaardeerd om zijn intense en heerlijke geur.

Rozemarijn speelde een belangrijke rol in volksgebruiken tijdens de middeleeuwen. Bij feestelijke gelegenheden werden takjes rozemarijn uitgedeeld aan gasten als symbool van vreugde en welvaart.

Ook werd er een bijgeloof gekoesterd dat het bij je dragen van een takje rozemarijn, zou leiden tot heldere dromen en een goede nachtrust. Daarnaast werd rozemarijn vaak gebruikt als ingrediënt in amuletten en talismannen, die bescherming en geluk zouden brengen.

In deze periode werd rozemarijn geassocieerd met verschillende spirituele overtuigingen. Het kruid stond symbool voor liefde, trouw en vriendschap. Tijdens huwelijksplechtigheden werden bruidsparen vaak besprenkeld met water waarin rozemarijn was gedrenkt, als teken van geluk en vruchtbaarheid.

Rozemarijn in de Renaissance

In de Renaissance, een periode die bekend staat om zijn grote ontdekkingen en heropleving van kunst en wetenschap, speelden kruiden een centrale rol in het dagelijkse leven. Eén van deze kruiden was rozemarijn.

Het kruid werd onder andere gebruikt als reukwater en bij het maken van cosmetica. In literaire werken uit die tijd werd rozemarijn vaak geassocieerd met herinnering en trouw, wat leidde tot het gebruik ervan bij ceremonies om geliefden te herdenken.

Volgens een legende zou de naam van de Heilige Maagd Maria komen, die haar mantel op een struik rozemarijn legde toen ze op de vlucht sloeg voor de soldaten van Herodes. De volgende ochtend waren de witte bloemetjes van de rozemarijnstruik blauw geworden. Vanaf dat moment werd de struik de “Roos van Maria” genoemd.

Het kruid zou ook vaak als geschenk gediend hebben omwille van de associatie met vriendschap en liefde. In deze periode wordt het daarnaast steeds meer gelinkt aan verjonging en vernieuwing, waardoor het ook een plaats vindt in vieringen voor de lente en het nieuwe leven.

Niet alleen werd rozemarijn beschermende eigenschappen toegeschreven, maar het werd ook frequent gebruikt in de keuken. In de Renaissance werden kruiden beschouwd als een essentieel onderdeel van het koken en gewaardeerd voor zowel hun smaak als hun aroma.

Rozemarijn werd vaak gebruikt om vleesgerechten te kruiden. Het werd ook toegevoegd aan brood en gebak en aan allerlei marinades. Bovendien werd dit kruid soms gebruikt bij het brouwen van bier en wijn om deze dranken extra aroma en een kruidige smaak te geven. Het kruid diende ook in tafeldecoraties of om gerechten te versieren.

In de Renaissance had rozemarijn voorts een sterke religieuze symboliek. Het werd geassocieerd met de Maagd Maria en werd vaak gebruikt tijdens processies ter ere van haar. Rozemarijntakken werden gewijd aan Maria en dienden als een symbool voor zuiverheid en bescherming tegen kwade invloeden.

Tijdens religieuze ceremonies werden rozemarijntakjes soms verbrand als wierook om boze geesten te verjagen. Daarnaast werden ze vaak gevlochten in kransen die gedragen werden door bruiden als een teken van trouw en geluk.

In de 13de eeuw zou Koningin Isabella van Hongarije een recept hebben gekregen van een brouwsel bestaande uit rozemarijn en alcohol. Ze ontving dit recept van een alchimist die ze nooit eerder ontmoette en die per ongeluk in een bad met rozemarijnwater terecht was gekomen. De man zou door zijn val echter het geheim ontdekt hebben voor het verkrijgen van de eeuwige jeugd.

Rozemarijn had niet alleen invloed op het culinaire en op religie tijdens de Renaissance, maar ook op kunst. Het werd vaak afgebeeld in schilderijen en sculpturen, waarbij het symbool stond voor liefde, vriendschap en herinnering.

Beroemde kunstenaars zoals Giuseppe Arcimboldo en Albrecht Dürer gebruikten rozemarijn als een motief in hun werken. De plant werd geportretteerd als onderdeel van een groter verhaal of als een symbool van deugden die de mensheid moest nastreven.

Hedendaags gebruik

Vandaag de dag wordt rozemarijn wereldwijd gewaardeerd om zijn bijzondere, warme smaak. Het wordt nog steeds veel gebruikt in verschillende keukens over de hele wereld, vooral in mediterrane gerechten zoals gegrilde groenten en stoofschotels.

De Romeinen geloofden dat rozemarijn een gunstig effect had op het geheugen en droegen takjes ervan tijdens proeven, examens en andere gebeurtenissen om geluk en succes aan te trekken. Romeinse soldaten droegen rozemarijn in hun haar tijdens veldslagen als symbool van trouw en moed.

Daarnaast wordt het ook vaak in een lekkere thee verwerkt of toegevoegd aan cocktails en mocktails. We vinden het bovendien terug in potpourri, geurzakjes of andere luchtverfrissers. Tenslotte wordt rozemarijn veelvuldig gebruikt om wierrook te maken, essentiële oliën en verscheidene verzorgingsproducten.

Conclusie

Rozemarijn heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de oudheid. Van zijn symbolische betekenis als een kruid van liefde en trouw tot zijn zomers aroma, rozemarijn blijft een waardevol kruid dat wereldwijd wordt gewaardeerd. Of je het nu gebruikt in de keuken, als wierrook of als decoratie, rozemarijn is vandaag een vaste waarde in vele kruidentuinen.