Mirre: Bijbels kruid met een rijke geschiedenis

Op 6 januari wordt elk jaar Driekoningen gevierd, oftewel Epifanie. Op die dag wordt binnen de Christelijke traditie de dag herdacht dat de Drie Wijzen baby Jezus bezochten en daarbij drie geschenken meebrachten. Mirre was één van deze geschenken. 

Je kan jezelf de vraag stellen of de kleine Jezus of diens ouders daar erg blij mee waren, maar de wijzen hadden zonder twijfel de beste bedoelingen.

De dag dat de wijzen een bezoek brachten aan Jezus was exact 12 dagen na 25 december, de geboortedag van Jezus. 

Mirre

Mirre is eigenlijk een soort hars, afkomstig van planten van het Commiphora-geslacht. Dit zijn doornige struiken en bomen die voornamelijk in Oost-Afrika, het Arabisch Schiereiland en delen van India voorkomen. Er bestaan verschillende soorten zoals de Commiphora myrrha, die vooral in Somalië, Ethiopië en het Arabisch Schiereiland groeit en de Commiphora guidottii, die vooral voorkomt in Somalië. 

De planten zijn meestal tussen de 3 en de 5 meter hoog, met dikke takken en kleine, donkergroene bladeren. Ze doen het goed in warme klimaten, zelfs bij extreme temperaturen, wat de harsproductie alleen maar verhoogt. Verder hebben ze weinig regen nodig en groeien ze op een zanderige of stenige ondergrond. 

De hars wordt gewonnen door in de bast van de plant inkepingen te maken, wat tappen wordt genoemd. De hars stolt vervolgens door de blootstelling aan lucht in amberkleurige druppels en heeft een intens aroma dat kan beschreven worden als rokerig, kruidig en een beetje bitter. 

Na enkele dagen tot weken wordt de gestolde hars handmatig verwijderd. Schors, zand en eventueel ander vuil wordt eruit gehaald en achteraf wordt de hars in klonten of kleine stukken verkocht. Het kan ook vermalen worden tot poeder of worden gesmolten met andere harsen en oliën. 

Planten kunnen meermaals per jaar ingekerfd worden, afhankelijk van de grootte en gezondheid van de plant. Teveel inkervingen kunnen de bomen echter uitputten en beschadigen. Vandaag worden er maatregelen genomen om de bomen te beschermen, de oogstpraktijken te controleren en aan herbebossing te doen.

Historische gebruik van mirre

In verschillende oude culturen speelde mirre een belangrijke rol. 

De Oude Egyptenaren gebruikten mirre voor mummificatie en als wierrook in hun tempels. Mirre werd anitseptische kenmerken toegeschreven en werd daarom geloofd het lichaam beter te conserveren, vandaar het gebruik tijdens het proces van mummificatie. Het aroma van mirre hielp ook bij het maskeren van de geuren afkomstig van het lichaam tijdens het balsemproces. Om als balsemolie te dienen werd mirre gemengd met andere ingrediënten zoals kaneel en cassia, wat ook wel eens Chinese kaneel wordt genoemd. 

Mirre werd ook geassocieerd met de zonnegod Ra waardoor het als heilig werd beschouwd. Tijdens allerlei rituelen werd het dan ook verbrand om doden én goden te eren. 

Niet alleen in Arabië trouwens werd de waarde van mirre en andere harsen hoog ingeschat. Verschillende koningen en handelaren investeerden in extra bescherming op de handelsroutes voor de verhandeling van deze goederen. Koningin Sheba zou onder meer mirre hebben meegenomen als geschenk voor koning Salomo, wat de waarde van dit goed nog eens benadrukt.

In het Oude Israël werd mirre gemengd met olijfolie om een heilige zalfolie te maken. Het werd daarna gebruikt om priesters en koningen te zalven. Het werd ook gemengd met andere harsen en wierrook om een bepaalde geur te creëren, voorbestemd voor de tempels. 

Mirre was dus algemeen aanwezig en werd door verschillende culturen en religies én in verschillende tijden gewaardeerd en veelvuldig gebruikt.

Mirre in het Christendom

In het Christendom zijn er meerdere verwijzingen naar mirre. Het meest gekende verhaal waarin het vermeld wordt is natuurlijk dat van de Drie Wijzen die geschenken brachten aan Jezus. Naast mirre kreeg de kleine Jezus ook goud en wierrook. 

Er zijn nog verschillende andere vermeldingen van mirre in de Bijbel. In het Hooglied wordt het gelinkt aan liefde en schoonheid. Toen Jezus gekruisigd werd, werd hem wijn met mirre aangeboden als een soort van verdoving. Hij weigerde deze drank echter omdat hij zijn lijden volledig bewust en vrijwillig wou ondergaan. Bij de begrafenis van Jezus werd zijn lichaam gebalsemd met mirre als bewijs van respect en eerbied. 

Ook in de Christelijke traditie wordt mirre vaak gemengd met wierrook om te verbanden in tempels en kerken, bijvoorbeeld bij vieringen voor Pasen, Kerstmis en natuurlijk Driekoningen. Daarnaast wordt het gebruikt om zowel mensen als objecten te zalven en zuiveren.

Het Feest van de Wijzen

De Drie Wijzen volgden de ster van Bethlehem op zoek naar Jezus en exact 12 dagen na zijn geboorte vonden de wijzen hem zodat ze op kraambezoek konden komen. In verschillende landen wordt deze dag gevierd als een belangrijke Christelijke feestdag.

In België en Nederland gaan kinderen verkleed als de drie koningen langs de huizen om liedjes te zingen en snoep of andere kleine cadeautjes te ontvangen. In Spanje en in verschillende landen in Latijns-Amerika worden er diverse processies gehouden op en rond deze dag en worden er onder familieleden vaak geschenken uitgedeeld. 

Daarnaast wordt er in verschillende landen een 'Drie Koningen-taart' gegeten. Hierin wordt er een boon verstopt en degene die het stuk taart krijgt met de boon in, is voor één dag koning. 

Conclusie

Mirre kent een wereldwijd gebruik en een lange, rijke geschiedenis. In verschillende tijden en bij verschillende culturen en religies wordt mirre erg gewaardeerd en als zeer waardevol of zelfs heilig beschouwd. 

In het Christendom kennen we mirre vooral van het verhaal van de Drie Wijzen, maar er zijn nog talrijke andere vermeldingen van mirre in de Christelijke traditie.

Alleszins is ook vandaag mirre nog geliefd en veelgebruikt. In die mate zelfs dat de planten waarvan de hars wordt gewonnen beschermd dienen te worden. Verschillende maatregelen zorgen voor een meer gecontroleerde oogst om de bomen niet uit te putten en er wordt ook aan herbebossing gedaan om het bomenaantal in stand te houden.