Kruiden zaaien en planten

Bij het telen van kruiden moet je zoals bij alles beginnen bij het begin. Zo moet je kiezen tussen het zaaien van kruiden en het planten van kant-en-klare plantjes. Het zaaien van zaadjes vraagt meer tijd en geduld, maar schenkt wel de voldoening van het zien ontkiemen en groeien van een jong plantje.

Hoe selecteer je de juiste zaden om te zaaien?

Voordat we ingaan op het proces van het zaaien en kweken van kruiden uit zaden, is het essentieel om de juiste zaden te kiezen. We geven een paar tips bij het uitkiezen van de juiste zaden:

• Variatie: er zijn talloze kruidenvariëteiten beschikbaar, dus kies degene die aansluit bij jouw (culinaire) voorkeuren.
• Klimatologische omstandigheden: verschillende kruiden vereisen andere klimatologische omstandigheden. Zorg er dus voor dat de zaden die je kiest geschikt zijn voor jouw specifieke regio of dat je de juiste omstandigheden kan bieden, bijvoorbeeld door gebruik van een serre.
• Kwaliteit: kies voor zaden van hoge kwaliteit van gerenommeerde leveranciers. Dat maakt de kans groter dat ze daadwerkelijk ontkiemen en je uiteindelijk een lekkere oogst zullen bezorgen. Let ook op de resistentie tegen ziekten die sommige soorten bieden.

Door binnen met je zaden te beginnen, kan je een voorsprong krijgen op het groeiseizoen en heb je volwassen planten klaar die naar buiten kunnen worden getransplanteerd wanneer het weer het toelaat.

Hoe zaden bewaren?

Bij het bewaren van kruidenzaden zijn er een paar belangrijke zaken waar je op moet letten. Door deze eenvoudige richtlijnen te volgen, kun je ervoor zorgen dat je zaden langdurig en met behoud van hun kiemkracht kunt bewaren.

Waar moet je rekening mee houden?

• Ten eerste is het essentieel om de zaden op een koele plaats te bewaren. Hitte kan namelijk de kwaliteit van de zaden aantasten. Een koele kelder is bijvoorbeeld een goede optie.
• Ten tweede is het belangrijk om de zaden te bewaren op een droge manier, in een verpakking die geen lucht doorlaat. Dit is belangrijk om ze te beschermen tegen vocht en schimmels, wat anders onherstelbare schade kan veroorzaken. 
• Indien je zelf zaden opvangt van je bestaande planten, is het verstandig om ze te labelen met de naam van het kruid en de datum waarop ze zijn verzameld. Zo kun je gemakkelijk bijhouden welke zaden je hebt en hoe oud ze zijn.
• Tot slot is regelmatige controle van de zaden belangrijk. Kijk ze na op tekenen van schimmel, insecten of andere problemen. Verwijder eventueel aangetaste zaden om verdere aantasting te voorkomen.

Hoe zaaien in volle grond?

Nu je de perfecte zaden hebt uitgekozen, is het tijd om ze te zaaien.

Volg deze stappen om dat succesvol te doen:

1. Bereid de grond voor: kies de juiste grondmix, doorlatend of net vochthoudend, die rijk of juist arm is aan organisch materiaal. Maak de grond los en verwijder eventuele stenen, onkruid of puin.
2. Zaaidiepte: de meeste kruidenzaden zijn klein en moeten ondiep worden gezaaid. Volg de instructies op de verpakking goed op.
3. Afstand: laat voldoende ruimte tussen elk zaadje, om ervoor te zorgen dat uiteindelijk ook de volwassen planten voldoende plek hebben.
4. Water: geef de grond na het zaaien voorzichtig water. Zaden hebben vocht nodig om te ontkiemen. Vermijd echter te veel water, omdat dit voor rotting kan zorgen.
5. Timing: houd er rekening mee dat verschillende kruiden vorstgevoelig zijn en dus pas na de laatste nachtvorst buiten kunnen gezaaid worden. 

Hoe voorzaaien in zaadtrays of kleine potjes?

Het laten groeien van planten uit zaden is zeker niet altijd makkelijk. Zowel zaadjes als jonge plantjes zijn zeer gevoelig en kunnen dan ook snel beschadigd worden. Voorzaaien binnenshuis gebeurt in een meer beheerste omgeving wat het vaak makkelijker maakt dan buiten. 

Voorzaaien gebeurt in kleine bakjes of trays over het algemeen gevuld met een potgrond die specifiek bestemd is of prima kan gebruikt worden om te zaaien of te stekken.

Voordelen van deze techniek:

• Ruimte-efficiëntie: één van de belangrijkste voordelen van zaaien in zaadtrays is dat je de ruimte maximaal kunt benutten. Vooral als je een beperkte tuinruimte hebt, kun je nog steeds een grote verscheidenheid aan kruiden kweken door zaadbakken te gebruiken. Deze dienbladen passen gemakkelijk op vensterbanken of tafelbladen, waardoor ze zelfs toegankelijk zijn voor appartementsbewoners.
• Gecontroleerde omgeving: wanneer je in zaadtrays zaait, heb je controle over de omgeving waarin je planten groeien. Dit betekent dat je de perfecte omstandigheden voor het ontkiemen en het groeien kunt bieden, waardoor je kunt rekenen op meer succes en gezondere planten.
• Verlengd groeiseizoen: door voor te zaaien, kan je de periode dat je van kruiden kan genieten, verlengen. Door binnen met je zaden te beginnen, kan je een voorsprong krijgen op het groeiseizoen en heb je volwassen planten klaar die naar buiten kunnen worden overgebracht wanneer het weer het toelaat.

Wanneer je een kruid hebt voorgezaaid binnenshuis, wordt aangeraden om ongeveer 14 dagen voordat je gaat uitplanten buiten, de zaailing dagelijks enkele uren buiten te zetten. Dit proces wordt afharden genoemd en helpt bij het aanpassen aan de nieuwe omstandigheden.

Hoe pak je dit aan?

Stap 1: VERZAMEL JE BENODIGDHEDEN

Zorg ervoor dat je over alle materiaal beschikt voordat je begint. Denk hierbij aan zaaibakjes, de juiste potgrond, zaden naar keuze, een sprayfles voor het water geven en een plastic of transparant deksel om een broeikaseffect te creëren. Naast deze noodzakelijke benodigdheden, zijn er ook nog enkele optionele materialen zoals een warmtemat of groeilampen. Een warmtemat kan onder de zaadtray gelegd worden. Groei- of kweeklampen kunnen de juiste temperatuur en uren licht voorzien om kruiden de beste kansen te geven.

Stap 2: BEREID DE ZAADBAKKEN VOOR

Vul de zaadbakken met de potgrond en zorg ervoor dat het gelijkmatig verdeeld is. Druk het mengsel voorzichtig aan, zodat de zaden een stevig maar los oppervlak krijgen.

Stap 3: ZAAI DE ZADEN

Zaai vervolgens de zaden volgens de instructies op de zaadverpakking. Zorg ervoor dat ze gelijkmatig verdeeld zijn, zodat er voldoende ruimte is om te kunnen groeien. Bedek de zaden met een dun laagje aarde en besproei het oppervlak met water met behulp van de sprayfles.

Stap 4: CREËER EEN BROEIKASEFFECT

Dek de zaaibakjes af met een plastic of transparant deksel om een broeikaseffect te creëren. Dit helpt vocht vast te houden en voorziet zo een warme en vochtige omgeving die ideaal is voor ontkieming.

Stap 5: WATER GEVEN

Controleer de zaaibakken regelmatig en geef ze indien nodig water. Zorg er echter voor dat je niet te veel water geeft, omdat overmatig water tot schimmelgroei kan leiden. Zodra de zaailingen beginnen uit te komen, verwijder je het plastic deksel.

Hoe verzorg je de kruidenzaailingen?

Zodra je kruidenzaden zijn ontkiemd, is het belangrijk om ze de zorg te geven die ze nodig hebben om verder te kunnen groeien. We geven enkele tips:

• Uitdunnen: als er meerdere zaailingen op dezelfde plek verschijnen, dun ze dan voorzichtig uit om overbevolking te voorkomen. Hierdoor kunnen de resterende zaailingen voldoende genieten van voeding en water.
• Bemesten: zodra je zaailingen hun tweede set echte bladeren hebben ontwikkeld, kan je ze gaan bemesten met een uitgebalanceerde organische meststof.
• Verplanten: wanneer je kruidenzaailingen sterk zijn geworden en een geschikte grootte hebben bereikt, kunnen ze in grotere potten of rechtstreeks in de tuin worden overgeplant.

Hoe kan je kruiden stekken?

Het stekken van kruiden is relatief eenvoudig en het stelt je in staat om snel nieuwe planten te kweken. Dit is vooral van toepassing op meerjarige kruiden.

1. Voordat je begint met het stekken van kruiden, moet je ervoor zorgen dat je de juiste planten selecteert. Kies kruiden die gezond zijn en goed groeien. Populaire kruiden om te stekken zijn munt, rozemarijn en tijm.
2. Snijd een gezonde tak van de moederplant af met een scherp mes of snoeischaar. Zorg ervoor dat de tak ongeveer 10 cm lang is en dat er geen bloemen aan zitten. Verwijder de onderste bladeren van de tak, zodat er ongeveer 3-4 bladeren aan de bovenkant overblijven.
3. Om ervoor te zorgen dat je stekken goed wortelen, is het belangrijk om ze op de juiste manier te behandelen. Vul een pot met vochtige potgrond en maak een klein gaatje in het midden. Doop eventueel het onderste uiteinde van je stek in een wortelstimulator om het groeien van de wortels te bevorderen. Plaats de stek in het gaatje in de potgrond en druk voorzichtig aan zodat hij stevig staat.
4. Zet de pot op een lichte en warme plek, maar vermijd direct zonlicht. Houd de potgrond vochtig door regelmatig water te geven, maar zorg ervoor dat de stekken niet te nat worden. Na 2-3 weken zouden je stekken moeten beginnen te wortelen en nieuwe groei vertonen.
5. Het kruid is dan sterk genoeg om geplant te worden in volle grond of een grotere pot.

Een andere manier is dat je de afgesneden tak in een potje met water steekt. Je zal zien dat er worteltjes gaan beginnen groeien aan de tak. Van zodra die wortels iets groter zijn geworden kan je het plantje voorzichtig in volle grond of in een pot planten.

Ten eerste is het essentieel om de zaden op een koele plaats te bewaren. Hitte kan de kwaliteit van de zaden aantasten.

Hoe plant je kruiden?

Of je nu plantjes gaat planten die je zelf hebt gezaaid of die een stekje zijn dat je genomen hebt van een bestaand plantje of die je als plantje hebt gekocht, er zijn een aantal stappen die je uiteindelijk moet nemen:

1. Graaf het plantgat: graaf een gat dat iets groter is dan de kluit van het plantje. Zorg ervoor dat het gat diep genoeg is om het hele wortelstelsel te bedekken.
2. Haal het kruidenplantje uit het potje waarin het zit: zorg ervoor dat je de wortels niet beschadigt, maar maak de kluit wel wat los. Op die manier kunnen de wortels zich beter hechten.
3. Plaats het kruid in het gat: plaats het plantje voorzichtig in het plantgat en zorg ervoor dat deze op dezelfde diepte wordt geplaatst als in de originele verpakking.
4. Vul het gat op: vul het gat met aarde en klop het voorzichtig aan om luchtbellen te verwijderen.
5. Geef water: bewater de nieuw geplante kruiden om de grond te laten bezinken.
6. Timing: sommige kruiden zijn vorstgevoelig en kunnen pas na half mei, na de laatste nachtvorst, buiten geplant worden.

Wanneer je een kruid hebt voorgezaaid binnenshuis, wordt aangeraden om ongeveer 14 dagen voordat je gaat uitplanten buiten, de zaailing dagelijks enkele uren buiten te zetten. Dit proces wordt afharden genoemd en helpt bij het aanpassen aan de nieuwe omstandigheden.

Ook met nieuw aangekochte jonge plantjes kan je dit doen. Let uiteraard wel op voor extreme temperaturen en weersomstandigheden zoals hevige regen of wind. Het plantje is nog kwetsbaar en kan nog snel beschadigd worden.